• 2025-02-24 21:00:40

Թոքի քաղցկեղ

Թոքի քաղցկեղը չարորակ ուռուցք է, որը զարգանում է թոքային հյուսվածքներում և կարող է տարածվել մարմնի այլ մասեր։ Այն աշխարհում ամենատարածված ու մահացու քաղցկեղային հիվանդություններից մեկն է։

 

Պատճառները և ռիսկի գործոնները

 

Թոքի քաղցկեղի հիմնական պատճառը ծխախոտի օգտագործումն է, որը կապված է բոլոր դեպքերի շուրջ 85%-ի հետ։ Այնուամենայնիվ, հիվանդությունը կարող է առաջանալ նաև ոչ ծխողների մոտ՝ տարբեր գործոնների հետևանքով.

• Պասիվ ծխողություն – Երկարատև ազդեցությունը ծխախոտի ծխին։

• Ռադոն գազ – Բնական ռադիոակտիվ գազ, որը կարող է կուտակվել փակ տարածքներում։

• Ասբեստ և այլ քիմիական նյութեր – Վնասակար արդյունաբերական նյութեր։

• Օդի աղտոտվածություն – Մասնավորապես, փոքրիկ մասնիկները (PM2.5) կարող են վնասել թոքերը։

• Գենետիկ նախատրամադրվածություն – Ընտանեկան պատմությունը կարող է բարձրացնել հիվանդության ռիսկը։

 

Տեսակները

 

Թոքի քաղցկեղն ունի երկու հիմնական տեսակ.

1. Փոքր բջջային քաղցկեղ (SCLC) – Ավելի ագրեսիվ է, արագ տարածվում է։

2. Ոչ փոքր բջջային քաղցկեղ (NSCLC) – Ավելի տարածված է, ունի դանդաղ զարգացում։

 

Ախտանիշները

 

Թոքի քաղցկեղը վաղ փուլերում հաճախ չունի ակնհայտ ախտանիշներ, սակայն հնարավոր է նկատել՝

• Մշտական հազ, որը ժամանակի ընթացքում վատթարանում է

• Կրծքավանդակի ցավ

• Շնչառության դժվարություն

• Կշռի անկում առանց ակնհայտ պատճառի

• Հոգնածություն և ուժասպառություն

• Հազի ժամանակ արյան առկայություն

 

Ախտորոշում

 

Հիվանդությունը ախտորոշելու համար օգտագործվում են տարբեր մեթոդներ, օրինակ՝

• Ռենտգեն և ԿՏ (CT) սկանավորում – Թոքերում փոփոխություններ հայտնաբերելու համար։

• Բիոպսիա – Ուռուցքային բջիջների լաբորատոր ուսումնասիրություն։

• ՊԵՏ-ՍԿԱՆ (PET scan) – Մետաստազները հայտնաբերելու համար։

 

Բուժումը

 

Բուժման տարբերակները կախված են հիվանդության փուլից.

• Վիրահատություն – Ուռուցքի հեռացում (հնարավոր է միայն վաղ փուլերում)։

• Քիմիաթերապիա – Դեղորայքային թերապիա, որն ազդում է քաղցկեղային բջիջների վրա։

• Ճառագայթային թերապիա – Ուռուցքը ոչնչացնելու համար։

• Իմունոթերապիա և թիրախային թերապիա – Նորագույն մեթոդներ, որոնք արդյունավետ են որոշ դեպքերում։

Թոքի քաղցկեղի բուժման համար կիրառվող դեղորայքը կախված է հիվանդության տեսակից (փոքր բջջային կամ ոչ փոքր բջջային) և փուլից։ Ահա հիմնական խմբերը.

 

1. Քիմիաթերապևտիկ դեղամիջոցներ

 

Քիմիաթերապիան հիմնականում օգտագործվում է թոքի քաղցկեղի առաջադեմ փուլերում կամ վիրահատությունից հետո՝ ուռուցքային բջիջները ոչնչացնելու համար։

• Cisplatin (ցիսպլատին)

• Carboplatin (կարբոպլատին)

• Paclitaxel (պակլիտաքսել)

• Docetaxel (դոցետաքսել)

• Etoposide (էտոպոզիդ) – Հատկապես փոքր բջջային քաղցկեղի դեպքում։

• Pemetrexed (պեմետրեքսեդ) – Ոչ փոքր բջջային քաղցկեղի բուժման համար։

 

2. Թիրախային թերապիայի դեղամիջոցներ

 

Այս դեղերը գործում են կոնկրետ մոլեկուլային թիրախների վրա, որոնք առկա են քաղցկեղային բջիջներում։

• Erlotinib (էրլոտինիբ, Tarceva)

• Gefitinib (գեֆիտինիբ, Iressa)

• Osimertinib (օսիմերտինիբ, Tagrisso) – EGFR մուտացիայով հիվանդների համար։

• Crizotinib (կրիզոտինիբ, Xalkori) – ALK մուտացիայով հիվանդների համար։

• Alectinib (ալեկտինիբ, Alecensa) – ALK մուտացիայի դեմ։

• Bevacizumab (բևացիզումաբ, Avastin) – Արգելակում է ուռուցքի արյան մատակարարումը։

3. Իմունոթերապիայի դեղամիջոցներ

 

Իմունոթերապիան օգնում է օրգանիզմին պայքարել քաղցկեղային բջիջների դեմ՝ ակտիվացնելով իմունային համակարգը։

• Pembrolizumab (պեմբրոլիզումաբ, Keytruda) – PD-1 արգելակիչ։

• Nivolumab (նիվոլումաբ, Opdivo) – PD-1 արգելակիչ։

• Atezolizumab (ատեզոլիզումաբ, Tecentriq) – PD-L1 արգելակիչ։

• Durvalumab (դուրվալումաբ, Imfinzi) – Օգտագործվում է քիմիաթերապիայի հետ համակցված։

 

4. Հորմոնային կամ այլ աջակցող թերապիաներ

 

Թոքի քաղցկեղի որոշ դեպքերում կիրառվում են նաև այլ դեղամիջոցներ՝ կողմնակի ազդեցությունները մեղմելու կամ հիվանդության ընթացքը դանդաղեցնելու համար։

 

Նշում: Բուժման տարբերակը որոշվում է օնկոլոգի կողմից՝ հաշվի առնելով հիվանդի վիճակը, քաղցկեղի տեսակն ու մուտացիոն հատկանիշները։ Եթե հետաքրքրված եք կոնկրետ բուժման հնարավորություններով, խորհուրդ է տրվում խորհրդակցել մասնագետի հետ։

Կանխարգելում

 

Թոքի քաղցկեղի կանխարգելման հիմնական ուղիներն են՝

• Ծխախոտից հրաժարվելը

• Ռադոն գազի ստուգում տանը

• Օդի աղտոտվածության նվազեցում

• Առողջ ապրելակերպ (սպորտ, ճիշտ սնունդ)

 

Եզրակացություն

 

Թոքի քաղցկեղը լուրջ և տարածված հիվանդություն է, բայց այն հնարավոր է կանխարգելել և որոշ դեպքերում արդյունավետորեն բուժել վաղ ախտորոշման շնորհիվ։ Քաղցկեղի վաղ հայտնաբերումը կարող է զգալիորեն բարձրացնել բուժման հաջողության հավանականությունը։